بازی همیشه جزئی از زندگی انسان‌ها بوده است و شروع بازی را می‌توان به گذشته‌های بسیار دور نسبت داد. استفاده از ابزار بازی و سرگرمی برای اهداف غیر سرگرمی، کاربرد فراوانی دارد. گیمیفیکیشن اصطلاحی است که برای این نوع بازی‌ها در نظر گرفته شده است که در بستر غیر بازی منتشر می‌شود.
گیمیفیکیشن در آموزش، سلامت، کسب‌وکار، بازاریابی و بسیاری از حوزه‌های دیگر استفاده می‌شود. این تکنیک با درگیرکردن مخاطب، او را با خود همراه می‌کند و سبب افزایش تعامل و ایجاد مشتریان وفادار می‌شود. در دنیای کنونی دیجیتال مارکتینگ که افراد هر روز به دنبال راهی تازه برای افزایش تعامل و مشارکت هستند، گیمیفیکیشن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای آشنایی بیشتر با این مکانیزم و اجزای آن، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
گیمیفیکیشن چیست؟
گیمیفیکیشن (Gamification) یا بازیوارسازی استفاده از ابزار سرگرمی و بازی برای ایجاد تعامل بیشتر با کاربر است. این تکنیک بر استفاده از عناصر بازی در بسترهای غیر بازی، برای رسیدن به اهداف غیر سرگرمی تکیه می‌کند. بسترهایی که در آن‌ها از گیمیفیکیشن استفاده می‌شود، شامل وب‌سایت‌ها، رسانه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌ها و… هستند.
گیمیفیکیشن، اشتیاق کاربران را برای تعامل بهتر و سازنده‌تری با شما افزایش می‌دهد. برای مثال، استفاده از بازی‌های مختلف، راهی جذاب و سرگرم‌کننده برای آموزش در محیط خشک و جدی کلاس است. این کار فضای آموزشی را تلطیف می‌کند و دانش‌آموزان را ترغیب می‌کند تا با مشارکت در بازی، راحت‌تر درس را فرا گیرند. دولینگو (DuoLingo) و ممرایز (Memrise) دو اپلیکیشن موفق آموزش زبان هستند که با این تکنیک، کاربران فراوانی را برای خود جذب کرده‌اند.
اگرچه گیمیفیکیشن، سرگرم‌کننده است و با ارائه جایزه، تخفیف و پیشنهادهای ویژه، انگیزه کاربر را افزایش می‌دهد، اما در واقع، هدف آن چیزی فراتر از بازی و سرگرمی است. بازیوارسازی احساس خوبی در کاربر ایجاد می‌کند که همین احساس، شانس فروش محصول یا خدمات شما را آسان‌تر می‌کند.
تاریخچه گیمیفیکیشن
استفاده از بازی‌ها برای رسیدن به اهداف مختلف، قدمتی طولانی دارد. انسان‌ها همواره از بازی و سرگرمی به‌عنوان راهی متفکرانه و هدفمند برای رهاشدن از قیدوبندهای اجتماعی استفاده کرده‌اند. یک مثال ساده که ممکن است شما هم در زندگی با آن مواجه شده باشید، ایجاد سرگرمی با هدف غذادادن به کودکان است.
شروع گیمیفیکیشن در بازاریابی را شاید بتوان به خرده‌فروش‌های آمریکایی نسبت داد. آن‌ها از مکانیزم مسابقه و پاداش استفاده می‌کردند تا فروش محصولات خود را بیشتر کنند. با اینکه این فرایند، از سال‌ها قبل وجود داشت و در بازاریابی استفاده می‌شد، اما واژه «گیمیفیکیشن» برای اولین‌بار در سال 2002 توسط مخترع و برنامه‌نویس انگلیسی به نام نیک پلینگ (Nik Pelling) به کار گرفته شد.
در سال 2011 نخستین همایش مربوط به بازیوارسازی در سان‌فرانسیسکو برگزار شد. این همایش، هزاران شرکت‌کننده از سراسر جهان داشت و در آن ظرفیت‌های این تکنیک به نمایش گذاشته شد. گیمیفیکیشن امروزه یکی از ویژگی‌های رایج در طراحی نرم‌افزار است. بسیاری از افراد از این فرایند به‌عنوان یک ابزار تعاملی قدرتمند در محیط کار و فعالیت خود استفاده می‌کنند.
اهمیت گیمیفیکیشن در چیست؟
هسته گیمیفیکیشن، ایجاد تعامل با مخاطب برای تاثیرگذاری بر او و ایجاد مشتری وفادار است. ابزارهای سرگرمی، فرصتی فراهم می‌کنند تا افراد از طریق بازی، با شما مشارکت کنند و برندتان بیشتر بر سر زبان‌ها بیفتد.
ارزش تجاری بازیوارسازی به این هدف ختم نمی‌شود و بسیاری از سازمان‌ها از آن، برای شناخت و درک بهتر مشتری استفاده می‌کنند. گیمیفیکیشن اطلاعات خوبی از کاربر در اختیارتان قرار می‌دهد. این فرایند، میزان و نوع فعالیت و پلتفرم‌هایی که کاربرد در آن‌ها فعال است را به شما نشان می‌دهد.
به‌کارگیری استراتژی گیمیفیکیشن در محیط کار نیز سبب افزایش انگیزه و مشارکت کارکنان می‌شود. این فرایند اهداف کار را برای کارمندان روشن و آسان می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند تا با بهبود عملکرد خود، دستاوردهای خوبی کسب کنند. گیمیفیکیشن در دنیای دیجیتال امروز، همان ابزاری است که سبب تمایز شما با سایر رقبا می‌شود. شما با ابزارهای بازی و سرگرمی، می‌توانید مشتریان بیشتری جذب کنید و با درگیرکردن مخاطب، به اهداف تجاری، آموزشی و… خود برسید. اهمیت دیگر این فرایند این است که افراد شما را به هم معرفی می‌کنند و از این طریق، میزان کاربرانتان افزایش می‌یابد.
آشنایی با عناصر گیمیفیکیشن
گیمیفیکیشن یک ابزار در دسترس و مشترک برای طیف وسیعی از کاربران است؛ بنابراین، طراحی آن باید تا حد امکان ساده و به دور از پیچیدگی باشد. این فرایند شامل 3 بخش عناصر، تکنیک‌های طراحی بازی و بستر غیر سرگرمی است. ارکان مهم بازی نیز بازیکن، اطلاعات، اقدامات و نتیجه نهایی هستند.
مهم‌ترین نکته‌ای که در طراحی باید به آن توجه شود، هدف از به‌کارگیری این تکنیک است. این ابزار سرگرمی، قرار است به برقراری ارتباط بهتر و صمیمی‌تر با کاربر کمک کند و انگیزه‌ای در او ایجاد کند تا به ارتباط با شما ادامه دهد. درنظرگرفتن عناصری که در خدمت این هدف باشند، سبب می‌شود شما بتوانید بهتر و موثرتر با کاربر ارتباط برقرار کنید.
ورباخ و هانتر، چارچوبی برای عناصر بازیوارسازی در نظر گرفته‌اند که به‌شکل یک هرم نمایش داده می‌شود. این هرم، شکلی متداول از عناصر گیمیفیکیشن است که 3 سطح دارد و شامل دینامیک، مکانیک و اجزا می‌شود.
دینامیک گیمیفیکیشن
دینامیک و پویایی بازی به مجموعه‌ای از احساسات، رفتارها، خواسته‌ها، محدودیت‌ها، روابط و روایت‌ها اشاره می‌کند. دینامیک بازی، الگوهایی را تعریف می‌کند که سبب تکامل و پیشرفت بازی و بازیکنان در طول فرایند باشد. پویاسازی بازی به همراه مکانیک آن، راه را برای تقویت تعامل و ایجاد انگیزه در شرکت‌کنندگان هموار می‌کند.
عناصر پویایی اهمیت فراوانی در هرم عناصر اصلی بازی دارند که چشم‌انداز بازی را مشخص می‌کنند. این عنصر ممکن است به‌طور مستقیم وارد فرایند گیمیفیکیشن نشود؛ اما تاثیر بسیاری بر آن دارد. دینامیک، چارچوب طراحی اولیه بازی است که ساختار اولیه طراحی بازی را مشخص و کاربر را با خود همراه می‌کند.
مکانیک گیمیفیکیشن
مکانیک در گیمیفیکیشن، تصمیماتی است که طراحان بازی برای تعیین اهداف و قوانین بازی در بستر مورد نظر اتخاذ می‌کنند. مکانیک در 3 بخش برپاکردن، قوانین و پیشرفت به کار گرفته می‌شود و برای کاربران، ثابت و مشخص است.
اجزای گیمیفیکیشن
بزرگ‌ترین عنصر بازی، اجزا و مؤلفه‌ها هستند که دامنه بسیار وسیعی دارند. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین اجزای گیمیفیکیشن اشاره شده است.
امتیاز (Points)
بازیوارسازی استفاده از ویژگی‌های بازی برای مقاصد دیگر است. در این مکانیزم، سیستم امتیاز را شاید بتوان رایج‌ترین و ساده‌ترین عنصر گیمیفیکیشن در نظر گرفت. کاربران به‌ازای انجام یک عمل یا اقدام خاص، امتیاز می‌گیرند و زمانی که امتیازات آن‌ها به میزان لازم برسد، در ازای آن پاداشی دریافت می‌کنند.
سیستم امتیاز در این فرایند، چندین هدف را دنبال می‌کند. برای مثال، می‌توان از امتیاز برای پاداش به سوالات صحیح یا پیشرفت در بازی استفاده کرد. همچنین به دلیل اینکه امتیازها توسط کاربران دیگر رؤیت می‌شوند، در کاربران حس رقابت ایجاد می‌کنند.
امتیازها به کاربران انگیزه می‌دهند و به آن‌ها اطمینان می‌دهند که در صورت رسیدن به امتیاز مشخص، می‌توانند محصول یا خدمتی در کسب‌وکار شما دریافت کنند. به‌عنوان مثال، این پاداش ممکن است یک کد تخفیف یا دستیابی به محتوای رایگان باشد. کسب امتیاز بالا، راه رسیدن به سطوح بالاتر است و همین امر، تعامل بیشتری با مخاطب برقرار می‌کند.
جوایز (Rewards)
جوایز نقش اساسی در گیمیفیکیشن بازی می‌کنند. زمانی که شما قصد دارید کسی را تشویق به شرکت در بازی کنید، درنظرگرفتن جایزه یکی از گزینه‌های عالی برای این کار است. جایزه‌ای که شما در این مکانیزم در نظر می‌گیرید، لزوما پول و جایزه نقدی نیست. این پاداش می‌تواند هر چیزی مانند یک کالا، آموزش، محصول یا خدمت باشد.
جوایزی که به‌عنوان یکی از اجزای بازیوارسازی در نظر می‌گیرید، باید واقع‌بینانه و هیجان‌انگیز باشند. جوایز پس از رسیدن به سطح و امتیاز خاصی، به کاربر تعلق می‌گیرند. به همین دلیل، مخاطب تمایل دارد تا رسیدن به آن سطح، کنار شما بماند. در این مسیر، ممکن است کاربران زیادی به مشتری وفادار شما تبدیل شوند. جوایز ساختار پلکانی دارند و با پیشرفت بیشتر، پاداش‌های جذاب‌تری باید در نظر گرفته شود.
نشان‌ها (Badge)
نشان‌ها نمایش بصری از دستاوردها هستند. نشان‌ها حس افتخار را به‌شکل تصویری به کاربر انتقال می‌دهند و او را برای رسیدن به سطوح بالاتر تشویق می‌کنند. برای مثال، یک سازمان ممکن است برای مشتریان خود 3 نشان طلایی، نقره‌ای و برنزی در نظر بگیرد. این امر سبب می‌شود تا افراد برای رسیدن به نشان طلایی، وقت بیشتری بگذرانند و تلاش بیشتری کنند.
جدول برترین‌ها (Leaderboard)
جدول برترین‌ها، عملکرد افراد را به نمایش می‌گذارد. نوع این جدول، باید به‌گونه‌ای باشد که سبب ترغیب و تشویق کاربران شود و حس رقابت را در آن‌ها افزایش دهد.
مراحل (Level)
بازی‌ها مراحل مختلفی دارند که پس از موفقیت در هر کدام، به مرحله بعدی می‌روید. این عنصر، مبتنی بر انگیزه است؛ به‌طوری که بر اساس پیشرفت هر فرد، سطح او افزایش می‌یابد. عبور از این مراحل، احساس موفقیت به فرد می‌دهد و در او ایجاد انگیزه می‌کند.
ویژگی‌های گیمیفیکیشن
گیمیفیکیشن یکی از استراتژی‌های محبوب برای کسب‌وکار و کمپین‌های بازاریابی است. استفاده از این مکانیزم در هر مرحله از سفر مشتری، منجر به افزایش تعامل و نرخ تبدیل لید می‌شود. همچنین بازیوارسازی می‌تواند محتوای تولید‌شده توسط کاربر (UGC) را افزایش دهد و از طریق اشتراک‌گذاری، افراد بیشتری را با برندتان آشنا کند.
باید توجه داشت، ابزارهایی که در این فرایند به کار گرفته می‌شوند، باید دارای ویژگی‌هایی باشند تا رسیدن به هدف را تسریع و تسهیل ببخشند. برخی از این ویژگی‌ها در زیر ارائه شده‌اند:
- تا حد امکان ساده، کوتاه و قابل فهم باشند. اگر بازی پیچیده باشد، به‌طوری که کاربر نتواند مراحل را طی کند، ارتباط کاربر خیلی زود با شما قطع خواهد شد.
- گیمیفیکیشن را برای هر مرحله از سفر مشتری در نظر بگیرید. برای مثال، شما می‌توانید به افرادی که تازه وارد این بازی شده‌اند، سکه جایزه دهید یا برای کاربران ویژه خود، امتیازهای خاص در نظر بگیرید.
- از شبکه‌های اجتماعی برای اشتراک و معرفی استراتژی بازیوارسازی خود کمک بگیرید. همچنین شما می‌توانید از کاربران بخواهید نتیجه بازی خود را از طریق صفحات خود به اشتراک بگذارند و برای این کار، امتیاز یا پاداشی در نظر بگیرید.
- به ویژگی‌های بصری و طراحی فضای بازی خود اهمیت دهید. تلاش کنید محیط بازی، کاربر‌پسند باشد و ارتباط خوبی با مخاطب برقرار کند.
- جوایز واقع‌بینانه و متناسب با اهداف خود در نظر بگیرید. پاداش و جوایزی که شما برای کاربر در نظر می‌گیرید، باید متناسب با اهداف کسب‌وکارتان باشند.
مزایای استفاده از گیمیفیکیشن
گیمیفیکیشن یکی از ابزارهای تاثیرگذار بر رفتار افراد است که مزایای فراوانی دارد. برخی از مزایای این تکنیک روبه‌رشد را در ادامه با هم بررسی خواهیم کرد.
- ارزش بازار بالا: گیمیفیکیشن در سال 2019، حدود 33/6 میلیارد دلار از سهم بازار را به خود اختصاص داد. پیش‌بینی می‌شود این میزان تا سال 2027 به 37 میلیارد دلار خواهد رسید. ارزش بالای بازیوارسازی، گواه خوبی بر افزایش ارتباط با کاربر به‌واسطه این مکانیزم است.
- تاثیرگذاری بالا: بازیوارسازی یک ابزار حیاتی و مهم برای بهبود انگیزه در زمینه یادگیری، بهداشت و سلامت، بازاریابی و… است. پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه، نشان می‌دهند که استفاده از این فرایند، افراد زیادی را درگیر خود می‌کند و در ایجاد مشتری وفادار موثر است.
- افزایش تعامل: یکی مهم‌ترین اهداف و مزایای گیمیفیکیشن، افزایش مشارکت است. این مکانیزم، با ایجاد احساس هیجان و کنجکاوی در کاربران، آن‌ها را وادار به ادامه می‌کند. همچنین ایجاد رقابت میان کاربران و استفاده از المان‌های اعتیادآور بازی با هدف جذب کاربر، سبب می‌شود افراد تمایل شدیدی به ادامه، پیروزی و پیشرفت داشته باشند.
سایر مزایای گیمیفیکیشن عبارت است از:
- جمع‌آوری اطلاعات مشتریان؛
- افزایش نرخ تبدیل؛
- تبلیغ مقرون‌به‌صرفه محصولات جدید؛
- افزایش وفاداری مشتریان به برند.
چند نمونه موفق از گیمیفیکیشن
در این بخش، چند نمونه از سازمان‌هایی که با استفاده از مکانیزم گیمیفیکیشن به موفقیت رسیده‌اند را با هم بررسی می‌کنیم.
- ارتش آمریکا: ارتش با استفاده از بازیوارسازی در فرایند استخدام افراد در وب‌سایت، راهی برای افزایش علاقه کاربران برای پیوستن به نیروهای مسلح پیدا کرد.
- نایک: شرکت نایک برنامه‌ای به نام (Nike Run Club) طراحی کرد که به کاربران اجازه می‌داد در چالش‌ها با یکدیگر رقابت کنند. هر فرد متناسب با فعالیت بدنی خود، امتیاز و پاداش دریافت می‌کرد و افراد از این طریق، خود را با هم مقایسه می‌کردند. این کار علاوه بر افزایش سلامتی افراد، کاربران زیادی را برای نایک به ارمغان آورد. با این برنامه، هرگز احساس نمی‌کردید که تنهایی در حال دویدن هستید.
- استارباکس: این شرکت برنامه‌ای تهیه کرد که محبوبیت زیادی در جهان پیدا کرد و مشتریان وفادار زیادی را برای استارباکس ایجاد کرد. در این برنامه، افراد با کسب ستاره و رسیدن به امتیاز مشخص، می‌توانستند نوشیدنی و جوایز رایگان به دست آورند.
- KFC: این شرکت با بهره‌گیری از استراتژی گیمیفیکیشن، برنامه‌ای ترتیب داد که در آن با کسب سکه، می‌توانستید در نزدیک‌ترین فروشگاه KFC روی غذای خود تخفیف بگیرید. این برند در ابتدا برای افزایش جذب مشتری از طریق این بازی تلاش می‌کرد؛ اما ناگهان متوجه رشد 22 درصدی کاربران بازی شد. این بازی میزان فروش را 106 درصد افزایش داد.
سخن پایانی
همان‌طور که در این مقاله اشاره شد، گیمیفیکیشن یا بازیوارسازی یکی از استراتژی‌های موفق در کسب‌وکارها، آموزش، سلامت و بهداشت، بازاریابی و سایر حوزه‌هاست. در این مکانیزم از ابزار سرگرمی برای اهداف غیر سرگرمی استفاده می‌شود.
گیمیفیکیشن، تعامل مخاطب با برند را افزایش می‌دهد و با توجه به عناصری که در آن استفاده می‌شود، کاربر را با خود همراه می‌کند. استفاده از این فرایند در مراحل مختلف نقشه سفر مشتری، می‌تواند منجر به فروش بیشتر، افزایش نرخ تبدیل و ایجاد مشتریان وفادار برای برند شود. طراحی یک بازی تاثیرگذار که منجر به افزایش تعامل شود، نیازمند به‌کارگیری استراتژی کاربردی و دقیق است. شما باید نوعی بازی متناسب با اهداف خود، طراحی و با درنظرگرفتن جوایز و پاداش‌های هیجان‌انگیز، مخاطب را با خود همراه کنید. اگر نمونه‌های موفق دیگری می‌شناسید که با این مکانیزم کاربران خود را افزایش دادند، در بخش نظرات برای ما بنویسید.
